ارزیابی و شناسایی شرکت‌های دانش‌بنیان

ارزیابی و شناسایی شرکت‌های دانش‌بنیان: راهنمایی برای معیارها و فهرست‌ها

بررسی دانش‌بنیان شرکت‌ها: یکی از معیارهای ارزیابی

یکی از معیارهای مهم در فرآیند ارزیابی و شناسایی شرکت‌های دانش‌بنیان، بررسی دانش‌بنیان بودن کالاها و خدماتی است که توسط این شرکت‌ها ارائه می‌شوند. از سال ۱۳۹۱، با توجه به جدیت و تأکیدی که بر اجرای قوانین در این زمینه شده است، فهرستی از مصادیق کالاها و خدمات دانش‌بنیان تهیه و به عنوان مبنای عمل در نظر گرفته شده است.

جهت دریافت مشاوره رایگان ثبت محصولات و خدمات دانش بنیان اینجا کلیک کنید.

منابع مورد استفاده در تهیه فهرست

برای تهیه این فهرست، از منابع مختلفی استفاده شده است. یکی از این منابع، تجربیات و دسته‌بندی‌ها و فهرست‌های مشابه خارجی است که در طول سال‌های مختلف توسط صاحب‌نظران، کشورها یا سازمان‌های بین‌المللی تهیه و ارائه شده‌اند. به عنوان مثال می‌توان به دسته‌بندی مراکز انتقال فناوری مانند Yet2، APCIT و RTTN، چارچوب پیشنهادی سازمان جهانی مالکیت فکری، و برخی دیگر از مطالعات بین‌المللی اشاره کرد. همچنین، فهرست کالاهای مشمول تحریم‌های اتحادیه اروپا و شورای امنیت سازمان ملل نیز از جمله اسناد مورد توجه در این زمینه است.

بررسی فناوری‌ها، صنایع و کالاهای مرتبط

در ادامه این فرآیند، فناوری‌ها، صنایع و کالاهایی که در اسناد ملی مرتبط با آن‌ها اشاره شده است، بررسی شدند. این اسناد عبارتند از:

اولویت‌های فناوری «نقشه جامع علمی کشور»

این فناوری‌ها که در نقشه جامع علمی کشور به عنوان اولویت‌ها معرفی شده‌اند، مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

فهرست صنایع نوین برای استقرار در شعاع تهران

صنایع نوینی که برای استقرار در شعاع تهران پیشنهاد شده‌اند، در این فرآیند بررسی شدند. این پیشنهادات براساس تصمیمات هیئت‌وزیران مورخ ۱۸/۵/۸۸ ارائه شده‌اند.

سیاست‌ها و اولویت‌های پژوهش و فناوری کشور

این سیاست‌ها و اولویت‌ها که توسط دبیرخانه شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری در سال ۱۳۹۱ تهیه شده‌اند، مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

طرح آمایش صنعتی و معدنی، بخش فناوری‌های پیشرفته

این طرح که توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت تهیه شده است، شامل فناوری‌های پیشرفته است که در این فرآیند مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

دسته‌بندی سازمان گسترش و نوسازی صنایع در خصوص صنایع پیشرفته

صنایع پیشرفته که توسط سازمان گسترش و نوسازی صنایع دسته‌بندی شده‌اند، در این فرآیند مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

استفاده از نظرات صاحب‌نظران

علاوه بر دسته‌بندی‌های فوق‌الذکر، تجربیات داخلی مرتبط نیز در این فرآیند مورد بررسی قرار گرفته‌اند. به ویژه، تجربیات مربوط به حمایت‌های قبلی از شرکت‌های دانش‌بنیان و طرح‌های برگزیده کشور در جشنواره‌های ملی مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

برای تهیه یک فهرست مناسب که علاوه بر لحاظ نمودن تحولات اخیر فناوری در سطح جهانی و سایر اسناد و تجربیات ملی، با نیازهای بومی و ملی نیز همخوانی داشته باشد، از نظرات و پیشنهادات یک شبکه گسترده از صاحب‌نظران استفاده شده است. این نظرات و پیشنهادات با هدف تضمین تناسب لازم با آخرین اقتضائات بومی و ملی به عنوان یک منبع مهم در تهیه فهرست دانش‌بنیان مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

انتخاب کالاهای دانش‌بنیان در حوزه‌های فناوری و صنعت

ترکیب صاحب‌نظران مورد مشاوره به‌گونه‌ای انتخاب شد که حتی‌المقدور در هر یک از حوزه‌های فناوری یا صنعتی، متخصصانی از 1) دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی، 2) صنایع و تشکل‌های بخش خصوصی، و 3) دستگاه‌های دولتی متولی و مرتبط با آن حوزه، حضور داشته باشند. در این مرحله، ویژگی‌ها و معیارهای زیر (که طی جلسات کارشناسی استخراج شد) برای گزینش کالاهای دانش‌بنیان موردتوجه قرار گرفت:

نیاز به تحقیق و توسعه متمرکز

• اهمیت راهبردی و حیاتی برای کشور
• وابستگی به خارج و دشواری‌های ناشی از تحریم و ارزبری بالا
• نوآوری در سطح ملی و عدم شکل گیری بازار عرضه و تقاضا در کشور
• ارزش‌افزوده بالا

تأمین نظرات صاحب‌نظران

کسب نظرات افراد در هر یک از حوزه‌ها، به‌صورت مکرر و طی فرایندهای رفت و برگشتی انجام پذیرفت و در هر مرحله نظرات هر یک از صاحب‌نظران، توسط سایر مشاوران آن حوزه بازنگری و تکمیل شده و نهایتاً به جمع‌بندی نهایی رسید. جمع‌بندی نهایی در دو مرحله به اطلاع کلیه دستگاه‌های حاکمیتی مرتبط با صنعت و بخش‌های تولیدی کشور و تعدادی از صاحب‌نظران حوزه‌های سیاست‌گذاری و فناوری نیز رسیده و نظرات آن‌ها نیز اخذ شد. به‌این‌ترتیب فهرست اولیه، متناسب با آخرین تحولات و راهبردهای صنعتی و فناوری کشور، مورد بازنگری جدی و عمیق قرار گرفت.

تعیین حوزه‌های اصلی

در مجموع و به‌منظور تهیه فهرست محصولات دانش‌بنیان، بیش از 150 تن از صاحب‌نظران و متخصصان فعال در وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی، ستادهای فناوری‌های راهبردی، انجمن‌ها و اتحادیه‌های صنفی، پژوهشگاه‌ها و مراکز پژوهشی، دانشگاه‌ها و شرکت‌های برتر فعال در بخش خصوصی مورد مشورت قرار گرفته و نهایتاً کالاهای دانش‌بنیان موردنیاز کشور ذیل 11 حوزه اصلی، معرفی شدند. این حوزه‌ها بر اساس دو رویکرد زیر مشخص شده است:

1- حوزه‌های با فناوری برتر

این حوزه‌ها وجود کالاهای دانش‌بنیان و با فناوری برتر را در آن‌ها دارند و متوسط فعالیت‌های تحقیق و توسعه در آن‌ها بیشتر از سایر حوزه‌های فناوری و صنعتی است. این حوزه‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

• فناوری زیستی
• فناوری نانو
• فوتونیک و اپتیک
• فناوری اطلاعات و ارتباطات
• انرژی‌های تجدیدپذیر
• صنعت دارو
• الکترونیک
• مواد پیشرفته
• ساخت و تولید پیشرفته
• صنعت هوافضا

2- حوزه‌های دیگر

در این حوزه‌ها وجود کالاهای دانش‌بنیان غلبه ندارد، اما رسوخ فناوری‌های برتر و ظهور محصولات دانش‌بنیان در آن‌ها مشاهده می‌شود. این حوزه‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

• صنعت نفت و گاز
• صنعت عمران و حمل‌ونقل
• صنعت برق
• صنعت معدن
• صنعت کشاورزی
• صنعت آب‌وهوا

نتیجه‌گیری

با توجه به مشاوره‌های صاحب‌نظران متخصص و تخصصی در حوزه‌های مختلف، فهرست محصولات دانش‌بنیان تنظیم و معرفی شد. این فهرست متناسب با آخرین تحولات صنعتی و فناوری کشور، بازنگری جدی و عمیقی را تجربه کرده است. این تدوینات می‌تواند به‌عنوان راهنمایی و شاخص برای دستگاه‌های حاکمیتی مرتبط با صنعت و بخش‌های تولیدی کشور مورد استفاده قرار بگیرد و به تعیین سیاست‌ها و برنامه‌های آینده در حوزه‌های سیاست‌گذاری و فناوری کمک کند.

ویرایش دوم فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان: تجدید نظر و بهبود

فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان: ارزشیابی و بهبود

در راستای تحولات فناوری و نیازهای متغیر در کشور، نیاز به تجدید نظر و بهبود نسخه اولیه فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان احساس شد. تدوین این فهرست در نیمه دوم سال ۱۳۹۱ انجام شده بود، اما با توجه به تغییراتی که در طول زمان رخ داده و نیازها و ضرورت‌های جدید، اصلاحاتی لازم بود.

بازخوردهای ذینفعان

در طول این مدت، ذینفعان مختلف از جمله شرکت‌ها، متقاضیان، اعضای هیئت‌علمی و دستگاه‌های مختلف کشور بازخوردهای متعددی را درباره نسخه اولیه این فهرست به دبیرخانه “کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و نظارت بر اجرا” ارائه دادند. این بازخوردها، ضرورت بررسی و بازنگری دوباره این فهرست را به وضوح نشان می‌دهند.

تبدیل فهرست به سند ملی

در ادامه، این فهرست توسط نهادهای مختلف به‌عنوان یک سند ملی مورد استفاده قرار گرفته است. اهمیت این فهرست در ارائه جهت‌دهی‌ها و حمایت‌های متعدد به شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان، آن را به یک سند برجسته و ارزشمند تبدیل کرده است. از این رو، دبیرخانه کارگروه تصمیم بر اصلاح و بهبود این فهرست گرفته است.

تجربیات ویرایش دوم

در تدوین نسخه دوم این فهرست، تجربیات و دانش نسخه اول و همچنین نظرات صاحب‌نظران مرتبط در نظر گرفته شده‌اند. این تجربیات و دانش، بهبود و بهبود نسخه دوم فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان را تضمین می‌کند.

تقاضاهای شرکت‌ها

همچنین، تقاضاهای بیش از ۲۵۰۰ شرکت متقاضی که در طول بیش از یک سال و نیم مورد ارزیابی قرار گرفته و نظرات و پیشنهادات خود را برای بهبود و تکمیل فهرست ارائه کرده‌اند، مورد توجه قرار گرفته است. این تقاضاها، به عنوان یکی از منابع ورودی‌های مهم در فرآیند بهبود این فهرست محسوب می‌شوند.

تأمین جامعیت سند

در طول این فرایند، با توجه به وجود اسناد بالادستی مانند “شیوه‌نامه معیارهای کالا / خدمات دانش‌بنیان”، در بررسی پیشنهادات و بهبود فهرست، به ملاحظات این اسناد ویژه توجه شده است. این توجه به اسناد مزبور، به منظور تأمین جامعیت و ارتباط یکپارچه با دیگر سند‌ها در این فرایند صورت گرفته است.

بازنگری و تکمیل گروه‌های فناوری و صنعتی

در این مرحله، فهرست کالاها و خدمات مرتبط با ۷ گروه فناوری و صنعتی که بیشترین تقاضا را از بین شرکت‌های متقاضی جذب کرده بودند، مورد بازنگری و تکمیل قرار گرفتند. این گروه‌ها عبارت‌اند از:

1. زیست‌فناوری
2. تجهیزات پیشرفته ساخت و تولید آزمایشگاهی
3. نفت و گاز و پتروشیمی
4. فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم‌افزارهای رایانه‌ای
5. برق و الکترونیک و سخت‌افزارهای رایانه‌ای
6. مواد پیشرفته
7. داروهای پیشرفته و مهندسی پزشکی

با انجام بازنگری و تکمیل، فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان برای این گروه‌ها بهبود یافته است.

با توجه به این تغییرات و بهبودها، ویرایش دوم فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان بهترین راهکارها و امکانات را برای شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان فراهم می‌کند. با اعمال این بهبودها، انتظار می‌رود که نقش این فهرست به عنوان یک راهنمای کامل و کارآمد برای توسعه فناوری و ارتقای صنایع دانش‌بنیان در کشور تقویت شود.

بهبود فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان

فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان نقش مهمی در ارائه و ارتقاء تکنولوژی‌های نوین دارد. فرآیند گام به گام ویرایش فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان نیز بیانگر پیچیدگی این مهم است. با اجرای این روند به شکل صحیح، می‌توان به بهبود کیفیت و قابلیت‌های فهرست دست یافت و رقابتی ترین محصولات دانش‌بنیان را در این فهرست جای داد.

مراحل ویرایش فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان

۱) تعیین موضوع مورد بحث در هر دسته اصلی فناوری

در این مرحله، ابتدا باید موضوعات مورد بحث را در هر دسته اصلی فناوری شناسایی می گردید. با تعیین موضوعات صحیح، می‌توان به تمرکز بیشتر بر روی محصولات مرتبط و بهترین ارائه آنها در فهرست کمک کرد.

۲) ایجاد کارگروه‌های مربوطه و تعامل با اعضاء

در این مرحله، باید کارگروه‌های مرتبط با هر دسته اصلی فناوری تشکیل داده می شد. این کارگروه‌ها باید از تخصص‌ها و صاحب‌نظران صنعتی و دانشگاهی مرتبط تشکیل شده و با اعضاء فعالیت کنند. تعامل مداوم با اعضاء از جمله وظایف اصلی این کارگروه‌ها است.

۳) برگزاری جلسه اولیه معارفه اعضاء گروه

در این مرحله، جلسه اولیه با اعضاء کارگروه برگزار گردید. در این جلسه، موضوع بحث و دستورالعمل‌های مربوط به کالاهای دانش‌بنیان توسط سردبیران فنی مطرح شد. این جلسه به عنوان محور کار و تبیین مسیر صحیح در کارگروه‌های تخصصی عمل می‌کند.

۴) معرفی و ارتباط با متخصصین و صاحب‌نظران مجرب

در این مرحله، اعضای کارگروه باید با سایر متخصصین و صاحب‌نظران مجرب در موضوعات فنی همکاری می نمودند. این ارتباطات برای بهبود کیفیت محصولات و افزایش اطلاعات تخصصی در کارگروه‌ها بسیار حائز اهمیت است.

۵) تعیین سردبیران فنی برای هر گروه تخصصی

در این مرحله، سردبیران فنی برای هر گروه تخصصی تعیین شدند. این سردبیران مسئولیت جهت‌دهی و جمع‌بندی مباحث را برعهده دارند. تجربه و تخصص آنها می‌توانست به بهبود فرایند ویرایش فهرست کمک کند.

۶) تهیه مطالب و پیشنهادهای اولیه

در این مرحله، مطالب و پیشنهادهای اولیه برای طرح در هر گروه تخصصی تهیه شد. سردبیران فنی مسئول تهیه پیش‌نویس‌ها در هر جلسه بوده و آنها را به اعضا ارائه می‌دهند. این مطالب و پیشنهادها برای افزایش ایده‌ها و بهبود نتایج بسیار مفید بودند.

۷) برگزاری جلسات کارگروه‌های تخصصی

در این مرحله، جلسات کارگروه‌های تخصصی برگزار گردید. در این جلسات، موضوعات مورد بحث قرار گرفته و تصمیمات گرفته می‌شود. این جلسات با هدف افزایش هماهنگی و پیشرفت فرایند ویرایش فهرست برگزار شدند.

۸) پیگیری مشاوره‌ها و تحقیقات مرتبط

در این مرحله، پیگیری مشاوره‌ها و انجام تحقیقات مرتبط با فهرست به صورت فشرده صورت پذیرفت. این اقدامات به بهبود نتایج ویرایش فهرست و افزایش دقت و کیفیت آن کمک کرد.

۹) تعیین دسته‌ها و مرتب‌سازی کالاها و خدمات

در این مرحله، دسته‌ها و زیردسته‌های مربوطه برای کالاها و خدمات تعیین شد. همچنین، چیدمان کالاها و خدمات تأییدشده در فهرست صورت پذیرفت. این اقدامات به ساختاردهی صحیح فهرست و جلوگیری از ابهامات و تداخلات کمک می‌کند.

۱۰) جمع‌بندی نهایی

در این مرحله، جمع‌بندی نهایی از فرایند ویرایش انجام شد. این جمع‌بندی شامل نتایج حاصل از فرایند ویرایش، تغییرات اعمال شده و اهمیت آنها است. با انجام جمع‌بندی نهایی، فرایند ویرایش فهرست به پایان رسید.

فرایند ویرایش فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان یک فرآیند پیچیده و زمان‌بر است که نیاز به همکاری و تعامل بین اعضای کارگروه‌های تخصصی دارد. با رعایت این مراحل و انجام هماهنگی‌های لازم، می‌توان به بهبود کیفیت و قابلیت‌های فهرست کمک کرده و محصولات دانش‌بنیان را به بهترین شکل در فهرست جای داد. همچنین، این فرآیند به شرکت‌ها و سازمان‌ها در شناسایی و ارائه بهترین محصولات و خدمات دانش‌بنیان کمک می‌کند و در رقابت با سایر رقبا تفاوت‌آفرینی می‌کند.

جلسات تخصصی

در این مرحله و در طول انجام فرایند ویرایش فهرست، حدود 25 جلسه بحث و تبادل نظر تخصصی در کارگروه‌های مختلف برگزار شد. در این جلسات، نظرات 36 مشاور و متخصص فنی و صاحب‌نظر به‌صورت حضوری مورد بررسی قرار گرفت. همچنین، از 18 مشاور و متخصص فنی به‌صورت مجازی یا شفاهی نیز استفاده شد.

حجم کارشناسی و ویرایش مفاد فهرست

در مجموع، بیش از 1000 نفر-ساعت کار کارشناسی برای اصلاح و ویرایش مفاد فهرست انجام شد. این حجم کار نشان دهنده تلاش بالایی است که در این زمینه صورت گرفته است. تخصص و تجربه افراد در این مرحله بسیار مهم بوده است و توانسته‌اند بهبودهای قابل توجهی را در فهرست ایجاد کنند.

پیامدهای بهبود فهرست

تلاش‌های صورت گرفته در این مرحله، به‌طورکلی پیامدهای زیر را در راستای اصلاح و تکمیل فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان داشته است:

ورود محصولات جدید

در این مرحله، محصولات جدیدی به فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان افزوده شدند. این بهبود باعث افزایش تنوع و ارتقای ارزش فهرست می‌شود.

حذف محصولات قبلی

برخی از محصولات قبلی، که دیگر به اندازه کافی ارزشمند نبودند، از فهرست حذف شدند. این اقدام باعث تمرکز بیشتر بر محصولات با کیفیت و بازدهی بالا شده است.

اصلاح عناوین محصولات

بخشی از بهبود‌ها، شامل اصلاح عناوین محصولات در فهرست بوده است. عناوین دقیق و شفافتر، به مخاطبان کمک می‌کنند تا به راحتی محصولات مورد نیاز خود را پیدا کنند.

دسته‌بندی دقیق‌تر محصولات

یکی دیگر از بهبود‌ها، مربوط به تنظیم زیردسته‌های فناوری و محصولات است. با توضیح دقیق‌تر و جامع‌تر زیردسته‌ها، مشتریان قادر به جستجوی بهتری در فهرست خواهند داشت.

بهبود ارتباطات داخلی فهرست

با توجه به پیوستگی برخی حوزه‌های فناوری و صنعتی با یکدیگر، ارتباطات داخلی فهرست نیز بهبود یافت. این اقدام باعث ارتقای تفهیم بهتر و بهره‌وری بیشتر در استفاده از فهرست می‌شود.

مرحله ویرایش دوم فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان با استفاده از تخصص و تجربه متخصصان مختلف به بهبود‌های قابل توجهی منجر شده است. این بهبودها شامل ورود محصولات جدید، حذف محصولات قبلی، اصلاح عناوین محصولات، دسته‌بندی دقیق‌تر محصولات و بهبود ارتباطات داخلی فهرست می‌شوند. با این تلاش‌ها، فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان بهبود یافته و قدرت جذب و رضایت مشتریان را افزایش خواهد داد.

ویرایش سوم فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان: بهبود و به‌روزرسانی در حوزه‌های فناوری

حوزه‌های فناوری مورد بازنگری

در نسخه قبلی فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان کشور، به دلیل محدودیت‌هایی که در بازبینی حوزه‌های مختلف فناوری وجود داشت، نیاز به ویرایش و به‌روزرسانی آن احساس شد. با توجه به رشد سریع کشور در زمینه فناوری، تدوین و ویرایش سند ملی فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان در 7 حوزه فناوری دیگر آغاز شد.

حوزه‌های مورد توجه در این بازنگری

در این بازنگری، تمرکز بر حوزه‌های زیر قرار گرفته است:

1. صنایع غذایی
2. فناوری‌های آب، خاک و هوا
3. فناوری‌های دریایی
4. فناوری‌های کشاورزی
5. فناوری‌های دام‌پروری
6. گیاهان دارویی و طب سنتی
7. فناوری‌های نرم و هویت‌ساز و فرهنگی
8. فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم‌افزارهای رایانه‌ای

برای بازنگری و ویرایش این حوزه‌ها، در 57 جلسه تخصصی با حضور اساتید و خبرگان دانشگاه و صنعت و هنر، تحقیقاتی به مدت 2300 ساعت صورت گرفت. نتیجه این تلاش‌ها منجر به ویرایش دسته‌های اصلی صنایع غذایی، فناوری‌های آب خاک و هوا، فناوری‌های دریایی، فناوری‌های کشاورزی، و گیاهان دارویی شد. همچنین دسته فناوری‌های دام‌پروری به این فهرست افزوده شد و دسته فناوری‌های نرم و هویت‌ساز و فرهنگی نیز تدوین شد.

همچنین، حوزه فناوری “اطلاعات و ارتباطات و نرم‌افزارهای رایانه‌ای” نیز بررسی و بازنگری شد.

اهمیت شرکت‌های دانش‌بنیان

یکی از نکات حائز اهمیت در فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان کشور، حجم بزرگی از نوآوری‌هایی است که در شرکت‌های دانش‌بنیان کشور اتفاق می‌افتد. این نوآوری‌ها نشان دهنده نیازمندی به برنامه‌ریزی و حمایت از محصولات و خدمات این شرکت‌ها به‌عنوان هسته تحول صنعتی کشور است. به همین دلیل، سامانه تعاملی با شرکت‌های دانش‌بنیان (daneshbonyan.isti.ir) ایجاد شده است تا ارزیابی کالاها و خدمات پیشنهادی این شرکت‌ها را تسریع و تسهیل کند. این سامانه علاوه بر پاسخگویی به تقاضای شرکت‌های دانش‌بنیان، به بروزرسانی سند فهرست کالاها و خدمات در بانک‌های داده و تصمیم‌یار مدیران فناوری و صنایع پیشرفته کشور نیز کمک می‌کند.

اضافه‌شدن و ویرایش موارد

در این ویرایش فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان کشور، بیش از 200 دسته و کالا/خدمت دانش‌بنیان به سند اضافه شد و 100 مورد از کالاها و خدمات مورد ویرایش و اصلاح قرار گرفت. این تلاش‌ها هدف داشتند تا فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان را به‌روزرسانی کنند و از تکراری بودن موارد جلوگیری شود.

با انجام این بازنگری و ویرایش‌ها، فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان کشور به‌روز شده و آماده استفاده و بهره‌برداری در زمینه‌های مختلف فناوری می‌باشد.

اهمیت تعریف کالاها و خدمات دانش‌بنیان در صنایع کشور

تعریف کالاها و خدمات دانش‌بنیان و تغییرات آنها

در راستای شناسایی کالاها و خدمات دانش‌بنیان در صنایع کشور، با ویرایش سوم فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان کشور، تعاریف این محصولات و خدمات توسط تیم‌های فنی خبره دانشگاهی و صنعتی مورد بازنگری جدی قرار گرفته و در فصل دوم آیین‌نامه ارزیابی و تشخیص شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان به تصویب رسیده است.

شرایط تأیید کالاها و خدمات دانش‌بنیان

برای تأیید کالاها و خدمات دانش‌بنیان، شرایط زیر باید مورد تأیید قرار گیرند:

سطح فناوری

محصول یا خدمت باید دارای دانش فنی در طراحی و تولید نمونه‌ای یا صنعتی باشد که به دلیل پیچیدگی فنی:

۱. به‌سختی قابل کپی‌برداری باشد و از موانع اصلی برای ورود شرکت‌های رقیب به بازار باشد. ۲. نیازمند تحقیق و توسعه قابل‌توجه توسط تیم فنی خبره باشد. ۳. منجر به ایجاد بخش عمده‌ای از ارزش افزوده محصول شود.

تبصره: خدمات جانبی مرتبط با کالاها و خدمات دانش‌بنیان که توسط شرکت متقاضی ساخته شده و با شرایط این بند سازگاری داشته باشند، همچنین خدمات دانش فنی، فناوری و طراحی روی کالاها و خدمات با شرایط این بند، به عنوان خدمات دارای معیار این بند، قابل قبول هستند.

ویرایش چهارم فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان

فهرست کالا و خدمات دانش‌بنیان: بستری برای توسعه فناوری‌های پیشرفته

در طول اجرای قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان، دبیرخانه “کارگروه ارزیابی و تشخیص صلاحیت شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و نظارت بر اجرا” همواره تلاش می‌کند تا با بررسی نتایج این قانون و اعمال بازخوردها در فرآیند اجرا، بهبودها و تغییرات لازم را در فرایندها و سیاست‌های خود اعمال کند.

توسعه فهرست کالا و خدمات دانش‌بنیان

با گذشت چند سال از اجرای قانون و ارزیابی و حمایت از شرکت‌های متقاضی، “فهرست کالا و خدمات دانش‌بنیان” به عنوان یک بستر اساسی برای ایجاد یکی از بزرگ‌ترین بانک‌های اطلاعاتی از محصولات پیشرفته کشور اهمیت بیشتری پیدا کرده است. به همین دلیل، دبیرخانه کارگروه تصمیم گرفته است هر ساله این فهرست را بر اساس فضای واقعی فناوری و تولید به‌روزرسانی کرده و با کمک متخصصان و خبرگان مربوطه، نیازها و الزامات شرکت‌های متقاضی و همچنین مسئولان برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری در حوزه‌های مختلف فناوری را بررسی و اصلاح کند.

حوزه‌های اصلی فهرست

در ویرایش چهارم فهرست، تلاش‌ها در بازنگری این فهرست بر روی هفت حوزه اصلی فناوری و محصولات متمرکز شده است. این حوزه‌ها عبارتند از:

فناوری زیستی

در این حوزه، تمرکز بر روی توسعه فناوری‌های مربوط به زیست‌شناسی و کاربردهای آن در صنایع مختلف قرار می‌گیرد. با بهره‌گیری از فناوری‌های زیستی، امکاناتی مانند درمان‌های نوین، کشاورزی پایدار، فعالیت‌های محیط‌زیستی و موارد دیگر ممکن می‌شود.

مواد پیشرفته و محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی

در این حوزه، تمرکز بر روی تحقیق و توسعه مواد پیشرفته و محصولاتی است که از فناوری‌های شیمیایی بهره می‌برند. این مواد و محصولات از جمله مصالح ساختمانی، پوشش‌های محافظ، مواد الکترونیکی و سایر موارد قابل استفاده در صنایع مختلف هستند.

سخت‌افزارهای برق و الکترونیک، لیزر و فوتونیک

در این حوزه، توجه به تحقیق و توسعه سخت‌افزارهای برق و الکترونیک، لیزر و فوتونیک می‌باشد. این فناوری‌ها می‌توانند در زمینه‌هایی مانند الکترونیک مصرفی، ارتباطات، پزشکی و سایر صنایع مورد استفاده قرار گیرند.

ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته

در این حوزه، تمرکز بر روی تحقیق و توسعه ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته است. این تجهیزات و ماشین‌آلات می‌توانند در صنایعی مانند خودروسازی، صنعت نفت و گاز، انرژی و سایر صنایع بکار گرفته شوند.

داروهای پیشرفته

در این حوزه، توسعه و تحقیق در زمینه داروهای پیشرفته و نوآوری‌های دارویی انجام می‌شود. این داروها می‌توانند در بهبود درمان بیماری‌ها، کاهش عوارض جانبی و ایجاد روش‌های نوین در درمان موثر باشند.

وسایل، ملزومات و تجهیزات پزشکی

در این حوزه، تمرکز بر روی توسعه و تحقیق در زمینه وسایل، ملزومات و تجهیزات پزشکی است. این تجهیزات و وسایل می‌توانند در بهبود خدمات بهداشتی، تشخیص و درمان بیماری‌ها و ارائه محصولات نوین در حوزه پزشکی مورد استفاده قرار گیرند.

صنایع نرم و هویت‌ساز و فرهنگی

در این حوزه، توجه به تحقیق و توسعه در صنایع نرم و هویت‌ساز و فرهنگی می‌باشد. تکنولوژی‌های نرم مانند نرم‌افزارها، بازی‌های رایانه‌ای، فناوری اطلاعات و محصولات فرهنگی می‌توانند در بهبود فرهنگ و هویت ملی، ارائه خدمات نوین و ایجاد صنایع فرهنگی مؤثر باشند.

با بازنگری و به‌روزرسانی فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان در ویرایش چهارم، تمام تلاش‌ها بر این است که با ارائه یک فهرست کامل و جامع، شرکت‌های متقاضی را در پیشبرد فناوری‌های پیشرفته و رشد صنایع دانش‌بنیان کشور یاری نماید. این اقدام بهبود قابل توجهی در عملکرد و توسعه بخش فناوری و نوآوری در کشور خواهد داشت.

اصلاحات جدید در فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان

یکی از نکات قابل ذکر در این ویرایش، تغییراتی است که در فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان صورت گرفته است. با توجه به تأمین زیرساخت‌ها و نهادهای فنی اختصاصی برای نظارت جامع بر ارزیابی شرکت‌های متقاضی و تجارب چندساله دبیرخانه در این زمینه، در این ویرایش تلاش شده است تا با استفاده از دو رویکرد “حوزه کاربرد” و “حوزه فناوری”، فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان بر اساس حوزه فناوری و با ساختار کلی دسته‌بندی بهبود یابد. این تغییرات منجر به کاهش تعداد دسته‌های اصلی فهرست از ۹ مورد در ویرایش قبلی به ۹ مورد در ویرایش کنونی شده است.

تغییرات در حوزه “ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته“

در حوزه “ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته” نیز تغییراتی صورت گرفته است تا ساختار مناسبی برای محصولات موجود ایجاد شود. این تغییرات شامل موارد زیر است:

۱. انتقال تجهیزات صنعت نفت و گاز

در این تغییرات، تمرکز بر تجهیزات مرتبط با صنعت نفت و گاز قرار گرفته است. هدف این اقدام، ایجاد یک ساختار منظم و بهینه برای این حوزه است.

۲. انتقال بخش‌های مکانیکی و الکترونیکی حوزه هوافضا

در این بخش، تمرکز بر بخش‌های مکانیکی و الکترونیکی حوزه هوافضا قرار دارد. این تغییرات بهبود و بهینه‌سازی در این حوزه را هدف دارد.

۳. ایجاد تجهیزات و ماشین‌آلات دوار

در این بخش، تمرکز بر تجهیزات و ماشین‌آلات دوار قرار گرفته است. این تغییرات با هدف بهبود عملکرد و کارایی در این زمینه انجام شده است.

۴. انتقال تجهیزات بخش انرژی‌های نو

در این تغییرات، تمرکز بر تجهیزات مرتبط با بخش انرژی‌های نو قرار گرفته است. هدف این اقدام، افزایش استفاده از منابع انرژی پاک و پایدار است.

۵. انتقال تجهیزات پیشرفته انرژی هسته‌ای

در این بخش، تمرکز بر تجهیزات پیشرفته انرژی هسته‌ای قرار دارد. این تغییرات هدف ایجاد امکانات بهتر و افزایش ایمنی در این حوزه را دارند.

تغییرات در دسته‌بندی فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان

در بازنگری کنونی فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان، فناوری‌های مرتبط با “هوافضا” در سایر دسته‌های فناوری قرار گرفته‌اند. این تغییرات به علت اهمیت بالای حوزه هوافضا و نیاز به توسعه صنایع مرتبط با آن انجام شده است. بخش عمده این فناوری‌ها در دسته‌های “سخت‌افزارهای برق و الکترونیک، لیزر و فوتونیک” و “ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته” قابل مشاهده است.

دسته‌بندی محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی

با بررسی جامع کل فهرست و برگزاری جلسات تخصصی با کارشناسان امر در حوزه‌های مختلف مواد پیشرفته و صنایع نفت، گاز و پتروشیمی، محصولات مرتبط به حوزه “مواد پیشرفته و محصولات مبتنی بر فناوری‌های شیمیایی” در یک دسته تجمیع شدند. این دسته شامل مواد سرامیکی و فلزی، مواد پلیمری و محصولات شیمیایی، و مواد مبتنی بر فناوری نانو است. بر اساس اهمیت بالا و موقعیت استراتژیک صنعت نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی و صنایع تکمیلی، بسته‌های دانش‌ فنی مرتبط نیز در این حوزه ایجاد شده است.

ویرایش پنجم فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان

بهبود فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان در جهت تکمیل تلاش‌های قبلی

در ویرایش پنجم فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان، هدف اصلی تکمیل تلاش‌های قبلی برای تدوین و بازطراحی فهرست است. در این باره، بخش‌هایی از محصولات که در نگاه اول با تمرکز بر “حوزه فناوری” طراحی شده بودند و در حوزه‌های کاربردی مختلف قرار داشتند، اصلاح شده است. بر اساس آئین‌نامه ارزیابی شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان، معیار اصلی در تشخیص و سطح‌بندی محصولات، پیچیدگی دانش فنی مورد نیاز برای طراحی و ساخت آنهاست. ارزیابی‌های مداوم این محصولات نیز بر اساس معیارهای دقیقی انجام می‌شود. به همین دلیل، در ویرایش فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان، ساختار و مصادیق محصولات در حوزه‌های فناوری مختلف مجدداً بازآرایی شده است.

تغییرات اصلی در فهرست کالاها و خدمات

در این ویرایش، تغییرات اصلی در فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان عبارتند از:

1. ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته

دسته ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته شامل محصولاتی است که از چندین فناوری کلیدی مانند مکانیک، الکترونیک، نرم‌افزار و مواد استفاده می‌کنند. این دسته محصولات عمدتاً شامل محصولات پیشرفته سایر حوزه‌ها است که در این بخش جای می‌گیرند.

2. داروهای پیشرفته

با تدوین معیارهای دقیق ارزیابی و سطح‌بندی محصولات حوزه درمان و تشخیص توسط تخصصی‌های این حوزه، ساختار فهرست داروهای پیشرفته نیز مطابق با این معیارها بازبینی شده و تغییر یافته است. فهرست حاضر شامل “دارو و فرآورده‌های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان (سنتتیک، گیاهی-طبیعی سلولی و مهندسی بافت و بیوتکنولوژی)” است.

3. محصولات پیشرفته سایر حوزه‌ها

در این بخش، تغییرات اصلی ویرایش جدید فهرست صورت گرفته است. با تعیین فناوری‌های کلیدی محصولات این بخش، تصمیم بر آن شده است که این محصولات در حوزه‌های اصلی فناوری قرار بگیرند و در کنار محصولات مشابه و نزدیک به آنها قرار گیرند. بنابراین، این بخش از فهرست حذف شده و محصولات آن در حوزه‌های اصلی فناوری جایابی و یکپارچه شده‌اند.

با انجام این ویرایشات، فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان بهبود یافته است و مطابق با معیارهای دقیق ارزیابی قرار دارد. این تغییرات به تکمیل تلاش‌های قبلی برای بهبود فهرست کمک می‌کنند و باعث افزایش کیفیت و رقابت‌پذیری محصولات دانش‌بنیان می‌شوند.

ویرایش ششم فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان

بهبود فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم‌افزارهای رایانه‌ای

با توجه به تغییرات اخیر در حوزه “فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم‌افزارهای رایانه‌ای”، و با توجه به رشد سریع استارت‌آپ‌ها و شتاب فراوانی که در زمینه نرم‌افزارها و خدمات مرتبط با آن‌ها در کشور ایجاد شده‌اند، نیاز به بهبود و اصلاح فهرست کالاها و خدمات دانش‌بنیان احساس می‌شود. این تغییرات بر اساس بازخوردهای دریافتی در چهار زمینه “برنامه‌های کاربردی”، “پلتفرم”، “زیرساخت‌ها” و “امنیت فضای تبادل اطلاعات” اعمال شده است.

توسعه حوزه زیست فناوری

علاوه بر تغییرات مذکور، حوزه زیست فناوری نیز در این ویرایش مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به رشد پیوسته این حوزه در کشور و نیازهای علمی و صنعتی جامعه، تصمیم گرفته شده است که به این نسخه از فهرست، حوزه‌های رو به رشدی مانند فعالیت بر روی سویه‌های مهندسی شده و سایر موضوعات مرتبط اضافه شوند.

قدردانی از همکاران و صاحب‌نظران

در پایان، ما از تمامی همکاران و صاحب‌نظرانی که در تدوین و تکمیل این فهرست به ما کمک کرده‌اند، صمیمانه قدردانی می‌کنیم. امیدواریم با استفاده از نظرات ارزشمند دانشمندان و فناوران کشور و با کمک خداوند متعال، تلاش‌های انجام شده در ارزیابی و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، منجر به ارتقاء توانمندی‌های داخلی و تحقق اهداف اقتصاد دانش‌بنیان در کشور خواهد شد.

مقالات مرتبط:
شرایط محصول یا خدمات دانش بنیان چیست؟
تفاوت محصولات و خدمات دانش بنیان
راهنمای کامل برای دانش بنیان شدن در عصر دیجیتال
راهنمای تجاری سازی 10 مرحله ای